Όσα ίσως δεν ξέρετε για την δυσλεξία
Για κάποια παιδιά, τα γράμματα κουράζουν, αντιστρέφονται ή και «χοροπηδούν». Με την κατάλληλη υποστήριξη, όμως, τα δυσλεκτικά παιδιά μπορούν να ξεπεράσουν τις προκλήσεις και να ανθίσουν καθώς συχνά διαθέτουν το πλεονέκτημα της εφευρετικότητας και της δημιουργικότητας.
Γράφει η Δρ. Ελένη Λιβανίου
Καταρχήν, η δυσλεξία είναι δυσκολία στην ανάγνωση (αποκωδικοποίηση) και στη γραφή (κωδικοποίηση) της γλώσσας. Τα άτομα που έχουν δυσλεξία δυσκολεύονται να μετατρέψουν τους ήχους σε γράμματα και το αντίστροφο.
Η δυσκολία σχετίζεται με το γλωσσικό κέντρο του εγκεφάλου και όλα τα συστήματα που επεξεργάζονται τον ήχο και τη γραφή της γλώσσας. Αυτό σημαίνει ότι μπορεί να επηρεάζει το πώς ακούμε μια λέξη, πώς τη λέμε και πώς τη γράφουμε (δηλαδή το φώνημα και το γράφημα).
Η δυσλεξία μπορεί να είναι ήπια, μέτρια ή σοβαρή, ανάλογα με τις δυσκολίες που αντιμετωπίζει το παιδί.
Ήπια δυσλεξία: Το παιδί εμφανίζει δυσκολίες στην ανάγνωση και τη γραφή από το Νηπιαγωγείο, καθώς και στις πρώτες τάξεις του Δημοτικού (Α’ και Β’). Ωστόσο, με την πάροδο του χρόνου, παρατηρείται σταδιακή βελτίωση και αυτοματοποίηση των δεξιοτήτων αυτών στη Γ’ και Δ’ Δημοτικού.
Μέτρια δυσλεξία: Το παιδί χρειάζεται περισσότερο χρόνο για να μάθει να διαβάζει και να γράφει σωστά. Η κατάκτηση αυτών των δεξιοτήτων γίνεται πιο αργά, αλλά βελτιώνεται σταδιακά μέχρι το τέλος του Δημοτικού.
Σοβαρή δυσλεξία: Το παιδί δυσκολεύεται να κατανοήσει ότι τα γράμματα σχηματίζουν λέξεις. Κάνει λάθη, παραλείψεις ή συγχύσεις γραμμάτων. Αυτές οι δυσκολίες μπορεί να συνεχιστούν μέχρι το Γυμνάσιο ή και το Λύκειο. Σε κάποιες περιπτώσεις, δυσκολεύεται να διαβάσει με ακρίβεια και ευχέρεια ή να γράψει ορθογραφημένα ακόμα και στην ενήλικη ζωή του.
Τι δεν είναι δυσλεξία: Όταν ένα παιδί αντιμετωπίζει δυσκολίες στην ανάγνωση και τη γραφή στα πρώτα σχολικά χρόνια αλλά τις ξεπερνά μέχρι τη Γ’ ή Δ’ Δημοτικού, δεν έχει δυσλεξία, απλώς ακολουθεί πιο αργό ρυθμό μάθησης. Η δυσλεξία είναι μια δια βίου δυσκολία.
Οι εγκεφαλικοί μηχανισμοί στη μάθηση
Ο άνθρωπος δεν γεννιέται με την ικανότητα να διαβάζει και να γράφει· πρόκειται για επίκτητες δεξιότητες που αναπτύσσονται μέσω της εκπαίδευσης. Εξού και η δυσλεξία εμφανίζεται στο σχολείο – αν δεν πηγαίναμε σχολείο αυτή η δυσκολία δεν θα εμφανιζόταν ποτέ.
Η δυσλεξία ως ειδική μαθησιακή δυσκολία: Η δυσλεξία συνδέεται με διαφορετικά τμήματα του εγκεφάλου που ενεργοποιούνται για την ανάγνωση και τη γραφή. Αυτά τα συστήματα δεν λειτουργούν με τον ίδιο τρόπο σε όλους τους ανθρώπους, γι’ αυτό και συναντάμε φαινόμενα όπως η δυσορθογραφία και η δυσαναγνωσία.
Προσωπικές στρατηγικές ανάγνωσης και γραφής: Κάθε εγκέφαλος ψάχνει τρόπους να συνδέσει τον προφορικό λόγο με τον γραπτό. Τα άτομα με δυσλεξία συχνά αναπτύσσουν εναλλακτικές στρατηγικές για να μάθουν να διαβάζουν και να γράφουν, προσαρμόζοντας τις διαδικασίες μάθησης στις ατομικές τους ανάγκες.
Τα προτερήματα της δυσλεξίας: Μαμά, είμαι καλλιτέχνης
Τα άτομα με δυσλεξία συχνά παρουσιάζουν μοναδικά χαρακτηριστικά και ικανότητες:
Διαφορετικοί τρόποι σκέψης: Οι δυσλεξικοί συχνά χρησιμοποιούν εναλλακτικά γνωστικά μονοπάτια για να ξεπεράσουν τις προκλήσεις στην ανάγνωση και τη γραφή, δημιουργώντας νέες συνάψεις μεταξύ του προφορικού και του γραπτού λόγου.
Αναπτυγμένες ικανότητες: Τα άτομα με δυσλεξία αναπτύσσουν ισχυρές δεξιότητες επίλυσης προβλημάτων, χρησιμοποιώντας δικές τους ευφάνταστες μεθόδους. Συχνά σκέφτονται με εικόνες ή μέσω της κίνησης, γεγονός που μπορεί να εξηγεί την κλίση τους προς τις τέχνες και άλλες δημιουργικές δραστηριότητες.
Εγκεφαλική πλαστικότητα: Η δυσλεξία αναδεικνύει την ικανότητα του εγκεφάλου να προσαρμόζεται και να δημιουργεί εναλλακτικές διαδρομές για την εκμάθηση νέων δεξιοτήτων, υπογραμμίζοντας την ευελιξία και την προσαρμοστικότητα του ανθρώπινου νου.
Η αποτελεσματική εκπαίδευση και υποστήριξη των μαθητών με δυσλεξία απαιτεί μια προσαρμοσμένη και ολιστική προσέγγιση που λαμβάνει υπόψη τις μοναδικές τους ανάγκες και ικανότητες.
Προσαρμοσμένη διδασκαλία για μαθητές με δυσλεξία: Δεν υπάρχει μια ενιαία μέθοδος διδασκαλίας που να είναι κατάλληλη για όλους τους μαθητές με δυσλεξία. Ο ειδικός παιδαγωγός πρέπει να προσαρμόζει τις διδακτικές μεθόδους στις συγκεκριμένες ανάγκες κάθε μαθητή, και όχι το αντίθετο. Θα χρησιμοποιήσει ποικίλες μεθόδους διδασκαλίας, με έμφαση σε πολυαισθητηριακές τεχνικές, για να ανταποκριθεί εστιασμένα και συγκεκριμένα στις ανάγκες κάθε παιδιού.
Είναι κρίσιμο να λαμβάνεται υπόψη η ψυχοσυναισθηματική κατάσταση του παιδιού, καθώς οι μαθησιακές δυσκολίες μπορεί να επηρεάσουν την αυτοεκτίμηση και την κοινωνική του συμπεριφορά. Οι διορθωτικές παρεμβάσεις και η αναπόφευκτη διαφοροποίηση μέσα στην τάξη πρέπει να εφαρμόζονται με τρόπο που να το υποστηρίζουν.
Εκπαιδευτικές τεχνικές: Μέθοδοι όπως ο συλλαβισμός, η οπτική αναγνώριση λέξεων και οι αισθητηριακές προσεγγίσεις μπορούν να διευκολύνουν τη μάθηση. Υπάρχουν πολυάριθμες μέθοδοι και προσεγγίσεις για την αντιμετώπιση της δυσλεξίας και για αυτό είναι σημαντικό ο γονιός να ερευνά, να αξιολογεί και να μην αποδέχεται άκριτα οποιαδήποτε πρόταση.
- Βραχύχρονη μνήμη
- Μνήμη εργασίας (ακουστική, οπτική, αναγνωστική)
- Ταχύτητα επεξεργασίας ακουστικών πληροφοριών
- Γλωσσικό επίπεδο και λεξιλόγιο
- Οπτικο-χωρική αντίληψη
- Εύρος προσοχής και συγκέντρωσης
Επιπλέον, πρέπει να λαμβάνονται υπόψη η κόπωση του μαθητή, δεδομένου ότι οι παρεμβάσεις συχνά πραγματοποιούνται το απόγευμα μετά το σχολείο, η ψυχοσυναισθηματική του κατάσταση και πάνω από όλα η ποιότητα της σχέσης που θα δημιουργήσει με τον ειδικό εκπαιδευτικό.
Συνύπαρξη με άλλες διαταραχές: Η δυσλεξία μπορεί να συνυπάρχει με άλλες διαταραχές, όπως η ΔΕΠΥ (Διαταραχή Ελλειμματικής Προσοχής και Υπερκινητικότητας), η Αναπτυξιακή Γλωσσική Διαταραχή, η Αναπτυξιακή Διαταραχή Κινητικού Συντονισμού ή το Αυτιστικό Φάσμα. Για τον λόγο αυτό, είναι απαραίτητη η διεπιστημονική αξιολόγηση.
Συνεργασία ειδικοτήτων: Η αξιολόγηση και υποστήριξη μαθητών με δυσλεξία συχνά απαιτεί τη συνεργασία διαφόρων ειδικών, όπως οικογενειακών ψυχολόγων, λογοθεραπευτών, εργοθεραπευτών, παιδοψυχολόγων, ειδικών εκπαιδευτικών και παιδοψυχιάτρων.
Μέσω μιας τέτοιας συντονισμένης και προσαρμοσμένης προσέγγισης, οι μαθητές με δυσλεξία μπορούν να αναπτύξουν τις δεξιότητές τους και να έχουν μια ευτυχισμένη και πετυχημένη εμπειρία στο σχολείο και τις σπουδές τους.
